قلمرو ايران

1- نجد ( فلات ) ايران . نجد وسيعي است در آسياي غربي شامل ايران کنوني افغانستان ترکستان قفقازيه .2 - کشور ( مملکت ) ايران . کشوريست که از شمال به بيابان خوارزم 7 بحر خزر و رود کورا از مشرق به حوزه آمو دريا ( جيحون ) و کوههاي غربي دره سند و دامنه هاي جبال غربي پامير از مغرب به دامنه هاي غربي کوههاي زاگرس و حوضه اروند رود از جنوب به خليج فارس و بحر عمان محدود است . کشور هاي مجاور آن : از سمت شمال روسيه شوروي از مشرق افغانستان و پاکستان و از مغرب ترکيه و عراق عرب ( بين النهرين ) است . مساحت آن 1654000 کيلو متر مربع و جمعيت آن طبق سر شماري سال 1355 ه . ش .33/591/875 تن بوده است . زمين شناسي : زمينهاي کشور ايران که قسمتي از نجد ايران است از لحاظ زمين شناسي به طور کلي به ترتيب زير است :1 - در قسمت مرکز و مشرق و جنوب شرقي زمينهاي کويري که بيشتر از ماسه و شن و گاهي تشکيلات کولابي و درياچه يي دارد و بيشتر از بقاياي درياچه يي عهد سوم است . جنوب ايران بيشتر تشکيلات دوران سوم را دارد و تشکيلات نفتي بيشتر در همين قسمتها است . در شمال شرقي ايران ( اطراف مشهد ) غالبا تشکيلات دوران دوم بانضمام تشکيلات آتشفشاني و نيز قسمتي از تشکيلات دوران سوم ديده مي شود . شمال ايران در قسمتهاي سواحل بحر خزر بيشتر تشکيلات دوران سوم و در قسمتهاي جنوبي تر ( رشته البرز ) تشکيلات دوران دوم و اول بانضمام تشکيلات آتشفشاني مشاهده مي گردد . در آذربايجان شمالي غالبا زمينهاي دوران دوم و ابتداي دوران سوم و تشکيلات آتشفشاني وجود دارد . در آذر بايجان شرقي اکثر تشکيلات دوران اول و تشکيلات آتشفشاني است . در آذربايجان غربي و سواحل درياچه رضائيه تشکيلات دوران اول و ابتداي دوران سوم و تشکيلات آتشفشاني محسوس است . در مغرب ايران ( کرمانشاهان و کردستان ) بيشتر تشکيلات مربوط به ابتداي دوران سوم و اواخر دوران دوم است . در جنوب شرقي ايران ( بلوچستان ) بيشتر تشکيلات دوران سوم ديده مي شود . جغرافي : ايران کشوريست کوهستاني که بواسطه دره هاي رودخانه ها ببخش هاي ذيل تقسيم مي شود :1 - جبال واقع ما بين دره ارس و دره سفيد رود .2 - از دره سفيد رود تا دره گرگان که در قسمت شمال سلسله جبال البرز سرتاسر ايران را پوشانيده . در قسمت مغرب رشته کوههاي پاطاق ( کبيره کوه ) پشت کوه پيش کوه . کوههاي مرکزي از سبلان تا بلوچستان . بزرگترين کوههاي ايران سلسله جبال البرز است که بلند ترين قله آن دماوند مي باشد . (5671 متر ) . مهمترين رود هاي ايران ارس تجن اترک کارون کرخه قزل اوزن ( سفيد رود ) است . درياچه هاي عمده ايران اروميه ( رضائيه ) ساوه بختکان و نيريز مي باشد . پايتخت ايران ( تهران ) است . در سال 1316 ه . ش . ايران را به ده استان و اخيرا آنرابه 14 استان تقسيم کرده اند شهر هاي مهم ايران عبارتند از : تبريز رشت رضائيه ساري گرگان مشهد اصفهان يزد کاشان اراک همدان شيراز کرمان اهواز سنندج کرمانشاه و غيره . معادن : معادن مهم ايران عبارتست از : نفت - ذخاير نفتي در حدود2100 ميليون تن بر آورده شده است . مهمترين منطقه هاي نفتي مسجد سليمان هفتگل گچساران آغا جاري و شاه آباد ( غرب ) ميباشد . نفت قم نيز در حال استخراج است . زغال سنگ - معادن زغال سنگ در نقاط زير ميباشد : زيراب قزوين شمشک سمنان دامغان اصفهان انارک يزد بافق خلخال آستارا مراغه . معادن ديگر عبارتست از : منگنز کروميت مس سرب نقره روي نيکل کبالت نمک طعام گوگود و غيره . محصولات نباتي ايران عبارتست از : گندم جو برنج ذرت نخود لوبيا ماش عدس توتون پنبه کنف نيشکر و کليه درختهاي ميوه دار . صيد ماهي صيد مرواريد صيد حيوانات وحشي و طيور تربيت کرم ابريشم زنبور عسل نيز رواج دارد . صنايع ايران : صنايع دستي قديمي عبارتست از : قالي بافي که در درجه اول اهميت است و به خارج کشور صادر ميشود . گلدوزي قلابدوزي گوني بافي حصير بافي و غيره . صنايع کار خانه يي عبارتست از : کار خانه هاي قند سازي ( قريب 12 کار خانه در نقاط مختلف کشور مشغول کار شده است ) کار خانه هاي سيمان سازي ( که در حضرت عبد العظيم و خراسان و درود و شيراز داير گرديده ) کار خانه هاي چرم سازي ( تبزيز و همدان و خراسان ) کار خانه هاي نساجي ( اصفهان قزوين ) موسسات صابون سازي ( تهران و تبريز ) کار خانه هاي کبريت سازي ( تبريز زنجان همدان قزوين شاهرود تهران اصفهان شيراز ) و صد ها کار خانه ديگر که در نقاط مختلف کشور مشغول کار مي باشند و تا اندازه اي رفع احتياجات کشور را مي نمايند و به تدريج از وارد کردن اجناس خارجي ايران را بي نياز مي سازند . راهها و وسايط نقليه نيز داراي اهميت است . راه آهن سرتاسري ايران را آهن تهران به مشهد راه آهن تهران به تبريز تهران به کاشان که مشغول بهره برداريست و راههاي ديگري که در دست ساختمان مي باشد . جاده هاي شوسه همه شهر هاي درجه اول و دوم را بهم مربوط ميسازد . راه هاي کشتي راني در بحر خزر و بحر عمان است . راههاي هوايي ميان اغلب کشور هاي بزرگ جهان و شهر هاي درجه اول ايران بر قرار است . تاريخ : تاريخ ايران به سه بخش پيش از اسلام پس از ظهور اسلام و عصر انقلاب اسلامي تقسيم مي شود . در دوره پيش از اسلام سلسله هاي : ماد ( آغاز قرن هشتم ق . م .550 ق . م . ) موسس ( ديااکو ) بزرگترين شهريار ( هووخ شتره ) : هخامنشي (559 ق . م .- 330 ق . م . ) موسس ( کوروش بزرگ ) شهريار بزرگ ( داريوش بزرگ ) سلوکيان (330 ق . م .- 129 ق . م . ) موسس سلو کوس اول اشکانيان (256 ق . م .- 224 م . ) موسس ( اشک اول ) بزرگترين شهرياران ( مهرداد اول ) ( مهرداد دوم کبير ) ( ارد يا اشک سيزدهم ) ساسانيان (224 م .652 م . ) موسس ( اردشير بابکان ) بزرگترين شهرياران : شاپور اول شاپور دوم انو شروان داد گر . در دوره اسلامي سلسله هاي طاهريان (205 - 259 ه . ق . ) موسس بن طاهر بن حسين ذو اليمينين صفاريان (261 - 287 ه . ق . ) موسس ( يعقوب بن ليث صفار ) سامانيان (261 - 389 ه . ق . ) موسس ( نصر اول ) شهرياران بزرگ ( اسماعيل بن احمد ) و ( نصر بن احمد ) آل زيار (315 - 462 ه . ق . ) موسس ( مرداويج بن زيار ) شهريار معروف ( قابوس بن وشمگير ) آل بويه (320 - 440 ه . ق . ) موسس ( عماد الدوله علي ) شهريار بزرگ ( عضد الدوله ) غزنويان (388 - 555 ه . ق . ) موسس ( سلطان محمود غزنوي ) سلجوقيان (429 - 511 ه . ق . ) موسس ( طغرل بيک ) شهرياران بزرگ ( ملکشاه ) و ( سنجر ) خوارزمشاهيان (470 - 617 ه . ق . ) موسس ( انوشتکين غرجه ) شهرياران معروف : محمد خوارزمشاه و جلالدين منکبر ني ايلخانيان مغول (654 - 736 ه . ق . ) موسس هولاگو خان تيموريان (-771 903 ه . ق ) موسس تيمور لنگ صفويان - (906 - 1135 ه . ق . ) موسس ( شاه اسماعيل اول ) شهريار بزرگ ( شاه عباس کبير ) افشاريه (1148 - 1161 ه . ق . ) : موسس ( نادر شاه ) زنديه (-1163 1209 ه . ق . ) موسس ( کريم خان زند ) قاجاريه (1210 - 1345 ه . ق . ) موسس ( آغا محمد خان ) شهريار نامي ( ناصر الدين شاه ) پهلوي ( آغاز1345 ه . ق . 1304 ه . ش . ) موسس ( رضا شاه ) محمد رضا شاه اخير در اثر انقلاب ناگزير به فرار از ايران شد ( دي ماه 1357 ه . ش . ) . بدين ترتيب سلسله پهلوي مضمحل گرديد و در رژيم جمهوري اسلامي بر قرار شد . ( بهمن1357 ه . ش . ) قوه مقننه در دست مجلس شوراي اسلامي است . مذهب رسمي کشور شيعه اثنا عشري و پيروان اديان ديگر مانند زردشتي يهودي مسيحي آزادي دارند و هر يک در مجلس شوراي اسلامي داراي نماينده هستند . زبان رسمس مردم کشور فارسي است هر يک از شهر هاي تهران تبريز مشهد اصفهان شيراز اهواز دانشگاهي دارد . زبانهاي ايراني : در ديباچه اين کتاب حاضر از آنها بحث شده ادبيات ايران :1 - دوره پيش از اسلام در دوره پيش از اسلام از انواع ذيل بايد بحث کرد : الف - ادبيات اوستايي شامل کتب اوستا که در دوران نشات تدوين آن از عهد زردشت آغاز و به عهد ساساني ختم مي شود . اين کتب بزبان اوستايي نگارش يافته و در اواخر دوره ساساني به خط اوستايي ( دين دبيري ) تحرير شده . ب - ادبيات پارسي باستان شامل کتيبه هاي هخامنشي که زبان پارسي باستان و به خط ميخي هخامنشي تحرير يافته . کتيبه هاي مذکور در تخت جمشيد دشت مرغاب بيستون الوند شوش و آسياي صغير بفرمان شاهنشاهان هخامنشي حک گرديده . ج - ادبيات پارسي ميانه که به دو بخش پهلوي اشکاني و پهلوي ساساني تقسيم مي گردد . پهلوي اشکاني در دوره اشکانيان زبان رسمي بود و خطي که بدان کتابت ميشد خط پهلوي ماخوذ از خط فنيقي است . از پهلوي اشکاني چند نوشته کوتاه در دست است . پهلوي ساساني در دوره ساسانيان زبان رسمي بود و خط آن همان خط پهلوي اشکاني بود ( با اندک تغيير ) . از دوران ساساني کتيبه ها و سکه ها و نگينها و مهر ها و ظرفها و بعضي کتب و رسايل باقي مانده ( آنچه از کتب و رسايل پهلوي موجود است از لحاظ کتابت متعلق به دوره بعد از اسلام است ) . دوره ادبيات پهلوي تا قرن سوم هجري دوام داشته است . قسمتي از کتب اوستايي بزبان پهلوي نقل شده مانند يسنا و نديداد ويشتاسپ يشت اوهرمزديشت خورشيد يشت ماه يشت ماه نياش و غيره . معروفترين کتابهاي ديني پهلوي - به جز متون اوستايي - دينکرت ( اعمال دين ) است شامل عقايد و آداب و مراسم و احکام و قصص زردشتي و ديگر بندهشن ( آفرينش ) در موضوع آفرينش مخلوقات توسط اهور مزدا و سر پيچي اهريمن و وصف آفريدگان ( اين هر دو کتاب در دوره اسلامي از ماخذ قديمي تاليف شده ) . از کتب معتبر پهلوي از ( کار نامه اردشير بابکان ) در سر گذشت افسانه آميز اردشير ساساني خسرو کواتان وريدکي ( خسرو بن غباد و غلامي ) ياد گار زريران شرح جنگ ديني بين گشتاسب و ارجاسب بايد نام برد .2 - دوره اسلامي پس از حمله عرب سير ادبي ايران تا ظهور نخستين سلسله هاي ايراني متوقف ماند . در زمان طاهريان (205 - 259 ه . ق . ) شاعري به نام حنظله باد غيسي ( ف .220 ) ظهور کرد . در عهد صفاريان محمد بن وصيف فيروز مشرقي ابو سليک گرگاني به سرودن شعر پرداختند . در دوره ساماني شعر و نثر پارسي هر دو راه کمال سپرد . در شعر شهيد بلخي رودکي سمرقندي ابو شکور بلخي ابو المويد بلخي منجيک ترمذي دقيقي طوسي کسائي مروزي عماره مروزي و استاد ابو القاسم فردوسي ظهور کردند و بزرگترين حماسه فارسي شاهنامه به دست فردوسي تدوين گرديد . در نثر رساله در احکام فقه حنفي تصنيف ابو القاسم بن محمد سمرقندي شاهنامه ابو منصوري کتلاب گرشاسب و عجائب البلدان هر دو تاليف ابو المويد بلخي ترجمه تاريخ طبري توسط ابو علي بلعمي ترجمه تفسير طبري توسط گروهي از دانشمندان حدود العالم ( جغرافيا ) رساله استخراج تاليف محمد بن ايوب حاسب طبري پرداخته شد . در دوره آل بويه منطقي رازي و غضايري در شعر نامبر دارند و در نثر دانشنامه رازي عاتئي و رگ شناسي به قلم ابن سينا پرداخته شد و ابو عبيد جوزاني بخش رياضي دانشنامه را به رشته تحرير در آورد و قصه حي بن يقظان به فارسي ترجمه و شرح شد . در دوره غزنوي فردوسي عنجري عسجدي فرخي منوچهري شعر پارسي ( سبک خراساني ) را به کمال رسانيدند و ابو نصر مشکان نويسنده مکتوبات درباري سبکي بديع در نثر پديد آورد . در زمان سلجوقيان و خوارزمشاهيان شاعران بزرگ چون اسدي ناصر خسرو قطران مسعود سعد عمر خيام معزي انوري خاقاني نظامي ازرقي اديب صابر رشيد و طواط ظهير فارابي جمال الدين اصفهاني مجير بيلقاني ابو الفرج روني سيد حسن غزنوي عبد الواسع جبلي سنائي عطار مختاري غزنوي عمعق بخاري و جز آنان ظهور کردند و در نثر نمايندگاني مانند نظام الملک نويسنده سياست نامه امير کيکاوس مولف قابوس نامه محمد بن منور نويسنده اسرار التوحيد عطار نويسنده تذکره الاولياء گرديزي مولف زين الاخبار ابو لفضل بيهقي نويسنده تاريخ بيهقي راوندي نويسنده راحه الصدور غزالي مولف کيمياي سعادت نصر الله بن عبد الحميد مترجم کليله و دمنه نظامي عروضي مولف چهار مقاله رشيد و طواط نويسنده حدائق السحر حميد الدين نويسنده مقامات حميدي زين الدين اسماعيل مولف ذخيره خوارزمشاهي ( طب ) کردند . حمله مغول با همه قوت و صلابت خود نتوانست از ادامه علوم و ادبيات بکاهد . درين دوره سعدي گوينده بوستان و غرليات مولوي گوينده مثنوي و غزليات شبستري گوينده گلشن راز کمال اسماعيل همام تبريزي اوحدي مراغه يي گوينده جام جم خسرو دهلوي خواجوي کرماني ابن يمين سلمان ساوجي حافظ و غيره در شعر ظهور کردند . دوره تيموريان دنباله دوره مغول محسوب مي شود . در عهد تيموري جامي شاعر ظهور کرد . در عهد مغول و تيموري نويسندگاني ارجمند برخاستند مانند عطا ملک جويني مولف تاريخ جهانگشا منهاج سراج مولف طبقات ناصري ابو الشرف ناصح گلپايگاني مترجم تاريخ يميني رشيد الدين فضل الله مدون و جامع جامع التواريخ شهاب الدين عبد الله نويسنده تاريخ وصاف حمد الله مستوفي نويسنده تاريخ گزيده حافظ ابرو مولف زبده التواريخ نظامي شامي نويسنده ظفر نامه مير خواند مولف روضه الصفاء ( همه در تاريخ ) عوفي نويسنده لباب الالباب و جوامع الحکايات دولتشاه مولف تذکره الشعراء محمد بن قيس نويسنده المعجم ( در ادب و انواع آن ) نصير الدين طوسي نويسنده اخلاق ناصري و اساس الاقتباس جلال الدين دواني نويسنده اخلاق جلالي حسين واعظ نويسنده اخلاق محسني و انوار سهيلي ( در اخلاق و فنون و حکمت )0 در دوره صفويان نثر نويساني مانند خواند مير نويسنده حبيب السير ابن بزاز نويسنده صفوه الصفاء حسن بيک روملو مولف احسن التواريخ اسکندر منشي مولف عالم آراي عباسي احمد بن نصر الله نويسنده تاريخ الفي محمد يوسف بن شيخ مولف منتخب التواريخ ابو الفضل ابن مبارک مولف اکبر نامه ( در تاريخ ) ظهور کردند و در شعر محتشم کاشي عرفي صائب بابا فغاني هاتفي هلالي اهلي وحشي کليم نامبردارند . در دوره افشاريان و زنديان گويندگاني مثل هاتف و پسر او سحاب مشتاق عاشق و لطفعلي بيک آذر بيگدلي معروف شدند . در دوره قاجاريه باز گشت بسبک قديم ( سبک خراساني ) کردند و شاعراني مانند مجمر صبا وصال قا آني فروغي بسطامي سروش محمود خان ملک الشعراء شيباني و جز آنان نماينده اين سبکند . در نثر رضا قلي هدايت مولف مجمع الفصحاء متمم روضه الصفا و رياض العارفين لسان الملک سپهر مولف ناسخ التواريخ نويسندگان نامه دانشوران اعتماد السلطنه مولف مرات البلدان و غيره شهرتي يافته اند . در دوره مشروطيت تحولي در روش فکر شاعران و نويسندگان پيدا شد . اديب الممالک فراهاني اديب پيشاوري پروين اعتصامي محمد تقي بهار افسر ايرج دهخدا شوريده عارف عشقي وحيد دستگردي ياسمي يغما و گروهي از معاصران نمايندگان شعر اين دوره هستند و دهخدا جمال زاده صادق هدايت محمد قزويني عباس اقبال محمد مسعود ياسمي و گروهي از معاصران نماينده شعب مختلف نثر اين دوره به شمار مي روند .

ممنون از  بازديد از وبلاگ پرسپوليسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسسس